زمستان که از راه می‌رسد فرمانروایی خورشید بر زمین و آسمان هم شروع می‌شود. شاید از این حرف تعجب کنی و بگویی: «اگر قرار باشد خورشید فرمانروای فصلی باشد، آن فصل تابستان است.» البته این هم حرف درستی است. اما «انقلاب زمستانی» به ما می‌گوید فرمانروایی خورشید از روزهای زمستان آغاز می‌شود!
انقلاب زمستانی چیست؟
انقلاب زمستانی نام یکی از پدیده‌های نجومی است که همزمان با اولین روز زمستان اتفاق می‌افتد. در این زمان، خورشید به صورت مستقیم و عمود بر مدار رأس‌الجَدی می‌تابد. راس‌الجَدی یکی از پنج مدار مهم کره‌ی زمین است.
تا قبل از فرارسیدن انقلاب زمستانی، روزها مدام کوتاه و کوتاه‌تر و شب‌ها بلند و بلندتر می‌شوند. اما از روز اول دی، که انقلاب زمستانی اتفاق می‌افتد، روزها مرتب بلند و بلندتر و شب‌ها هم کوتاه و کوتاه‌تر می‌شوند. این یعنی خورشید هر روز مدت‌زمان بیش‌تری نسبت به روز قبل در آسمان می‌تابد. برای همین است که می‌گوییم زمستان که می‌آید فرمانروایی خورشید هم آغاز می‌شود.
جشن‌هایی برای انقلاب زمستانی
در زمان ایران باستان، انقلاب زمستانی برای مردم خیلی مهم بود. آن‌ها از این‌که روزها قرار بود بلند و بلندتر شوند خوشحال می‌شدند. چون فرصت بیش‌تری برای کار و فعالیت پیدا می‌کردند. برای همین، این زمان را جشن می‌گرفتند.
از جشن‌های معروف روزهای زمستانی، یکی «شب چله» یا همان «شب یلدا» است و یکی هم «کریسمس». در تقویم ایران باستان، روز اول دی را روز «میلاد خورشید» می‌نامیدند و علاوه بر شب چله، این روز را هم جشن می‌گرفتند.
دوقلوهای جدانشدنی
حالا که از انقلاب زمستانی گفتیم خوب است بدانی انقلاب دیگری هم داریم و آن انقلاب تابستانی است. این انقلاب درست نقطه‌ی مقابل انقلاب زمستانی است. اگر گفتی چه زمانی می‌شود؟
بله، انقلاب تابستانی اول تیرماه اتفاق می‌افتد. گفتیم از انقلاب زمستانی به بعد، روزها مدام بلندتر می‌شوند. این بلندترشدن روزها تا اول تیر ادامه دارد. از اول تیر به بعد، یعنی پس از انقلاب تابستانی، روزها مدام کوتاه و کوتاه‌تر و شب‌ها بلند و بلندتر می‌شوند.
شب یلدا و میلاد حضرت مسیح‌ع
یکی از سؤال‌هایی که این چند سال اخیر خیلی در فضای مجازی مطرح می‌شود این است که خود واژه‌ی یلدا چه معنایی دارد. باور کنید هرکس از راه رسیده، یک معنایی برایش ساخته، تا جایی که به‌شخصه در این سال‌های اخیر چیزی حدود ۲۰ تا معنی برای این کلمه شنیده‌ام! ولی ما در نهایت سراغ یک زبان‌شناس رفتیم و از او پرسیدیم که بالأخره این واژه چه معنایی دارد. او گفت: «کلمه‌ی یلدا از زبان سُریانی گرفته شده است و به معنای تولد است. قدیمی‌ترین متنی هم که در دست داریم و واژه‌ی یلدا در آن آمده، کتاب «آثار الباقیه»ی ابوریحان بیرونی است.»
گفته می‌شود در آن زمان‌های دور، جشن یلدا ۲۵ دسامبر برگزار می‌شده و با جشن تولد حضرت مسیح‌ع همزمان بوده است. این موضوع در منابع مسیحیان آمده است.
***
