توصیه های ایام امتحانات به والدین
بسیاری از والدین، در شب‌های امتحان دچار شک می‌شوند که «آیا فرزندم درسش را درست خوانده؟ آیا واقعاً برای امتحان آماده است یا فقط وانمود می‌کند؟»
در این روزها برخی از والدین سخت‌گیری بیش از حد به خرج می‌دهند و برخی با ساده‌انگاری، مسئولیت را کاملاً به فرزندشان واگذار می‌کنند. اما واقعیت این است که آمادگی برای امتحان، فقط ادعا نیست، نشانه دارد و شما می‌توانید این نشانه‌ها را بررسی کنید.
نشانه‌های آمادگی برای امتحان
مرور منظم: اگر فرزندتان در روزهای گذشته، به مرور تدریجی پرداخته و در شب امتحان فقط دارد جمع‌بندی می‌کند، یعنی مسیر را درست رفته است.
یادگیری فعال: وقتی فرزندتان می‌تواند مطالب را بدون کتاب برایتان توضیح دهد، یعنی مفاهیم را فهمیده و فقط حفظ نکرده است.
حل تمرین و نمونه‌سؤال: اگر تمرین‌ها را خودش انجام می‌دهد، به سؤالات تشریحی و تستی پاسخ می‌دهد و اشتباهاتش را اصلاح می‌کند، یعنی آماده است.
مدیریت زمان: اگر خودش ساعت مطالعه و استراحت را تنظیم می‌کند، یعنی در مسیر خودتنظیمی قرار دارد.
چطور از فرزندم بپرسم برای امتحان آماده است یا نه؟
اگر این نشانه‌ها را می‌بینید و برای اطمینان بیشتر، می‌خواهید از خودش هم بپرسید، به این نکات توجه کنید:
پرسش، نه بازجویی: به جای اینکه بپرسید: «همه‌چی رو خوندی؟» بپرسید: «فکر می‌کنی از کدوم فصل ممکنه سؤال سخت‌تر بیاد؟» یا «برای مرور آخر، چه برنامه‌ای داری؟»
ارتباط با معلم‌ها: بعد از بررسی کارنامه‌ها و نمرات قبلی، از طریق یک تماس کوتاه یا پیام، از معلم بپرسید آیا فرزندتان در کلاس فعال بوده، تکالیفش را تحویل داده و به نظر معلم، برای امتحان آماده است یا نه.
برنامه‌ی کمکی، به‌موقع و حرفه‌ای: اگر متوجه شدید فرزندتان در درسی ضعف دارد، از همین حالا و پیش از شروع امتحانات اقدام کنید و کمک بگیرید؛ کلاس تقویتی بگذارید یا با مشاور صحبت کنید. فقط فراموش نکنید که شب امتحان، زمان معجزه نیست.
توصیه های ایام امتحانات به والدین: وظیفه‌ی ما ارزیابی و حمایت است، نه تحمیل و اضطراب‌آفرینی. هدف این نیست که با فشار، نوجوان را به مطالعه‌ی بیشتر وادار کنیم. بلکه هدف این است که ببینیم آیا فرزندمان در مسیر یادگیری هست یا فقط دارد تظاهر می‌کند.
نظارت کنیم یا مداخله؟
وقتی پدر و مادر هستید، سخت‌ترین کار شاید این باشد که بفهمید «کِی فقط نگاه کنید و کِی وارد میدان شوید». در ایام امتحانات، این مرز از همیشه باریک‌تر می‌شود. والدین گاهی نظارت را با کنترل و سکوت را با بی‌خیالی اشتباه می‌گیرند.
نظارت یعنی چه؟
برای اینکه به‌جای نظارت‌کردن به کنترل‌کردن دچار نشویم لازم است بدانیم «نظارت» دقیقاً چگونه است.
نظارت یعنی:
- همراهی
- پرسیدن بدون بازجویی
- حضور بدون سلطه
- علاقه‌مندی بدون دخالت
مثال‌هایی از نظارت سالم
- روزانه بپرسید: «امروز برنامه‌ات برای مرور کردن چیست؟»
- به فرزندتان کمک کنید تا جدولی ساده‌ی برای مطالعه تنظیم کند.
- در خانه فضایی آرام ایجاد کنید و عوامل حواس‌پرتی را از بین ببرید یا به حداقل برسانید.
- وضعیت روحی و خواب فرزندتان را پیگری کنید؛ دقت کنید که رفتارتان باید حالتی داشته باشد که نوجوان تحت فشار قرار نگیرد.
مداخله یعنی چه و چه زمانی لازم است؟
مداخله یعنی ورود فعال به جریان یادگیری. اما قرار نیست هرزمان وارد جریان یادگیری شوید. شما فقط زمانی باید مداخله کنید که نشانه‌های هشدار ظاهر می‌شوند؛ یعنی نشانه‌هایی که می‌گویند زمان مداخله فرا رسیده. این نشانه‌ها شامل این موارد می‌شوند:
- افت شدید و ناگهانی در نمرات یا عملکرد
- بی‌نظمی کامل، پرهیز از برنامه‌ریزی
- اضطراب شدید، بی‌خوابی یا بی‌انگیزگی آشکار
- انکار واقعیت با جملاتی مانند این: «نمی‌خوام فکر کنم امتحان دارم.»
- سردرگمی برای حل مسئله (در این حالت فرزندتان حتی ممکن است خودش درخواست کمک کند، با این حال، نمی‌داند باید از کجا شروع کند.)
در این وضعیت:
- گفت‌وگو کنید، نه سرزنش.
- اگر به کمک بیرونی نیاز است (مشاور یا معلم خصوصی)، بدون ترس وارد عمل شوید.
- با او تصمیم بگیرید، نه به‌جای او.
هدف نهایی: استقلال تحصیلی
فرزند شما نه باید همیشه وابسته باشد و نه ناگهان رها شود. بنابراین، هدف از رعایت‌کردن این موارد این نیست که فقط نمره‌ی فرزندتان بالا برود. هدف این است که یاد بگیرد چطور خودش را مدیریت کند، حتی وقتی شما کنارش نیستید.
استراحت کردن، نه فرار از درس‌خواندن!
امتحانات فقط به تمرکز نیاز ندارند؛ به تعادل هم نیاز دارند! در طول روز، ذهن نوجوان مثل عضله‌ای است که مدام درگیر است و بدون استراحت درست، تحلیل می‌رود. اینجاست که یک اشتباه رایج اتفاق می‌افتد: بچه‌ها استراحت می‌کنند، اما نه به روش درست!
استراحت غلط چه شکلی است؟
حالا که دانستید استراحت‌کردن شیوه‌ی درست و غلط دارد باید بدانید نشانه‌های استراحت غلط چیست. این شیوه‌ی استراحت‌کردن، نه به خاطر تجدید قوا، بلکه برای فرار از درس‌خواندن است.
- ساعت‌ها غرق‌شدن در بازی‌های کامپیوتری، درست وسط زمان مطالعه
- پرسه‌زنی بی‌هدف در شبکه‌های اجتماعی
- خوابیدن‌های طولانی نامنظم وسط روز
- خوردن تنقلات سنگین و همچنین خوراکی‌خوردن بی‌برنامه
- بی‌تحرکی مطلق و خیره‌شدن به صفحه‌های کتاب
این کارها نه‌تنها ذهن را تخلیه نمی‌کنند، بلکه آن را از جریان یادگیری دورتر می‌کنند.
استراحت درست چگونه است؟
حالا می‌پرسید: «اگر بخواهیم فرزندمان به شکل درست استراحت کند باید چه کار کنیم؟»
- پیاده‌روی کوتاه با خانواده یا دوستان
- ورزش سبک در خانه یا پارک
- گوش‌دادن به موسیقی، نه تماشای کلیپ‌های کوتاه پشت‌سر‌هم
- انجام بازی‌های فکری مثل شطرنج یا حل معما
- نوشیدن آب، تنفس عمیق و چند دقیقه مراقبه یا خواندن نماز‌های روزانه
این استراحت‌ها ذهن را به مسیر تمرکز بازمی‌گردانند، نه اینکه از آن فراری‌اش بدهند.
با اینترنت، موبایل و بازی‌های کامپوتری چه کار کنیم؟
موبایل و بازی‌های کامپیوتری، احتمالاً بزرگ‌ترین چالش شما در روزهای امتحان‌اند. این گزینه‌ها را نمی‌شود یک‌باره ممنوع کرد. از طرفی دیگر، نمی‌شود نوجوان را در این زمینه به حال خودش گذاشت و هیچ کنترلی نداشت. پس باید چه کار کرد؟
قرارداد خانوادگی بنویسید: زمان استفاده از موبایل، مدت مجاز برای بازی و شرایط خاص شب امتحان را مشخص کنید.
به جای ممنوعیت کامل، محدودیت هوشمندانه بگذارید: بگویید: «وقتی مرور امروزت تموم شد، می‌توانی نیم‌ساعت بازی کنی.»
از تکنولوژی برای یادگیری هم استفاده کنید: زمان‌بندی استفاده از موبایل را طوری تنظیم کنید که تماشای ویدیوهای آموزشی یا حل نمونه‌سؤال در اپ‌ها، بخش از زمان استفاده از موبایل باشد.
توصیه های ایام امتحانات به والدین: استراحت‌نکردن، تمرکز را از بین می‌برد، اما استراحت غلط هم می‌تواند کل روند یادگیری را مختل کند. در ایام امتحانات و ساعت‌های مطالعه، نوجوان، به تنفس نیاز دارد نه فرار از درس.
کلاس‌های فوق برنامه را حذف کنیم یا تنظیم کنیم؟
در بسیاری از خانواده‌ها، تصور این است که با شروع امتحانات، همه‌ی کلاس‌های جانبی باید تعطیل شود. اما حقیقت این است که ورزش، هنر و فعالیت بدنی، سوپاپ اطمینان ذهن نوجوان‌اند. اگر فرزندتان به کلاس‌رفتن عادت دارد و از آن لذت می‌برد، آن را کاملاً حذف نکنید؛ فقط زمان‌بندی‌اش را سبک‌تر و با امتحانات هماهنگ‌تر کنید.
امتحان فقط نمره نیست، تمرین زندگی است
ما امتحان را یک فشار، یک تهدید یا یک بحران می‌بینیم. اما واقعیت این است که امتحان، یک تمرین است؛ تمرینِ مهارت‌های زندگی.
فرزند ما با امتحانات یاد می‌گیرد:
- چگونه زمان را مدیریت کند.
- چطور اضطرابش را کنترل کند.
- چطور اشتباهش را بپذیرد و دوباره تلاش کند.
- و چطور بفهمد که رشد، یک مسیر است، نه یک نمره.
خانواده‌ای که فقط نمره می‌خواهد، فرزندی مضطرب تربیت می‌کند. خانواده‌ای که رها می‌کند، فرزندی بی‌انگیزه خواهد داشت. اما خانواده‌ای که همراه، آگاه و متعادل باشد، فرزندی می‌سازد که خودش را می‌شناسد و برای موفقیت‌اش، خودش تلاش می‌کند.
موفقیت در امتحانات یعنی: تلاش + آگاهی + حمایت هوشمندانه
شما در جایگاه پدر یا مادر، قهرمان نهایی نیستید، بلکه مربیِ کنار زمین هستید؛ یعنی کسی که بازی را مدیریت نمی‌کند، اما هوشیارانه نظاره می‌کند، بازخورد می‌دهد و اگر لازم باشد، دست بازیکن را می‌گیرد.
و فرزند شما، بازیکنی است که باید یاد بگیرد چگونه در زمین زندگی بازی کند؛ با اشتباه‌کردن، با تجربه‌کردن، با ایستادگی.